تشکیل اندوده سطحی از مشکلات رایج زمین های زراعی مناطق خشک و نیمه خشک بوده و به گونه ای محسوس بر فرآیندهای نفوذپذیری و فرسایش خاک تاثیر می گذارد. در این پژوهش، 18 نمونه خاک سطحی از استان های گیلان، قزوین و زنجان انتخاب و پس از اندازه گیری ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن، میانگین وزنی و هندسی و بعد فرکتال خاکدانه ها نیز محاسبه گردید. هر نمونه خاک با استفاده از یک سینی پاشمان (30×35 سانتی متر) به مدت 30 دقیقه تحت بارش مصنوعی قرار گرفت و شدت فرسایش ناشی از بارندگی و رواناب در فاصله های زمانی گوناگون اندازه گیری شد. پس از پایان آزمایش، نمونه های دست نخورده اندوده سطحی جمع آوری گردید و پس از تهیه مقاطع نازک، اندوده سطحی تشکیل شده با نرم افزارImage tools  از راه تعیین درصد تخلخل مورد بررسی قرارگرفت. رگرسیون چند متغیره، برای آزمون رابطه بین پایداری خاکدانه و ویژگی های خاک و بین میزان رواناب و فرسایش و پایداری خاکدانه بکار رفت. نتایج نشان داد که رابطه ای معنی دار بین نمایه های پایداری خاکدانه و تشکیل اندوده سطحی وجود دارد، اما در این میان، رابطه بین میانگین هندسی قطر خاکدانه ها و درصد تخلخل اندوده سطحی دارای ضریب تشخیص بالاتری بود. پایداری خاکدانه خود با بافت و ماده آلی همبستگی داشت. میزان فرسایش و رواناب نیز تابعی از ویژگی های خاک از جمله بافت، ماده آلی، درصد سدیم تبادلی و پایداری خاکدانه بود.

خاک های قدیمی اطلاعات با ارزشی را در ارتباط با شرایط اقلیمی گذشته منطقه در اختیار قرار می دهند. این خاک ها در ایران مرکزی گسترش قابل توجهی دارند. بررسی های میکرومرفولوژی و کانی شناسی رسی از جمله روش های مفید در شناسایی و تفسیر این خاک ها در راستای اقلیم شناسی گذشته می باشد. پژوهش حاضر به منظور مقایسه میکرومرفولوژی و کانی شناسی رسی خاک های قدیمی و عهد حاضر در منطقه جیرفت انجام گرفت. پس از مطالعات صحرایی تعداد چهار خاکرخ (که روی سطوح مختلف ژئومرفیک شامل سطح پایدار پدیمنت پوشیده، سطح پایدار و ناپایدار حد واسط پدیمنت و دشت آبرفتی، و سطح پایدار دشت آبرفتی قرار گرفته بودند)، نمونه برداری شده و آزمایش های فیزیکی و شیمیایی، میکرومرفولوژی و کانی شناسی رسی روی آنها انجام گرفت. نتایج میکرومرفولوژیکی حاکی از وجود پوشش های رس در افق های آرجیلیک خاک های قدیمی بودند. از سوی دیگر، پوشش های رس موجود در خاک های عهد حاضر، تنها در افق های ناتریک مشاهده گردید که به وجود مقادیر بالای سدیم در این خاک ها نسبت داده شد. به علاوه، کانی های رسی اسمکتیت، پالیگورسکیت، ایلیت، کلریت و کائولینیت در خاک های قدیمی تشخیص داده شدند؛ حال آن که در خاک های عهد حاضر، کانی کلریت مشاهده نگردید. وجود کانی پالیگورسکیت در خاک های مورد مطالعه به پایداری سطح ژئومرفیک بستگی داشت. نتایج تحقیق حاضر، وجود اقلیمی با رطوبت بیش تر از زمان کنونی را در زمان تشکیل خاک های قدیمی منطقه جیرفت به اثبات رساند.

ارتباط نزدیک و متقابلی بین موقعیت ژئومرفیک و نحوه تشکیل و تکامل خاک وجود دارد. چنانچه مطالعات خاک شناسی در ارتباط با سطوح ژئومرفیک انجام پذیرند، درک عمیق تری از فرآیندهای خاک سازی فراهم خواهد گردید. تحقیق حاضر به منظور مطالعه نحوه تشکیل، میکرومرفولوژی و کانی شناسی رسی خاک های منطقه باستانی جیرفت در سطوح ژئومرفیک مختلف انجام گرفت. رژیم حرارتی و رطوبتی منطقه، به ترتیب، هایپرترمیک و اریدیک می باشند. اشکال اراضی مخروط افکنه، پدیمنت پوشیده، سطوح حد واسط، دشت آبرفتی و اراضی پست در منطقه شناسایی گردیدند و هر شکل اراضی بر اساس میزان پایداری، به سطوح ژئومرفیک مختلف تقسیم گردید. بر روی هر سطح ژئومرفیک، یک خاکرخ شاهد حفر، تشریح و نمونه برداری شد. نمونه های خاک تحت آزمایش های معمول فیزیکی و شیمیایی، کانی شناسی رسی و میکرومرفولوژی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که از پدیمنت پوشیده به طرف اراضی پست، میزان شوری، pH و نسبت جذبی سدیم افزایش می یابند و همچنین رسوبات، ریزبافت تر می شوند. کانی شناسی بخش رس خاک های منطقه مورد مطالعه، حاکی از وجود کانی های رسی کلریت، ایلیت، پالیگورسکیت، اسمکتیت و کائولینیت می باشد. به طرف دشت آبرفتی، به علت بالا بودن سطح آب زیرزمینی از پایداری پالیگورسکیت کاسته می شود و اسمکتیت، کانی غالب خاک می باشد. منشا کانی پالیگورسکیت در سطوح پدیمنت پوشیده، حدواسط و دشت آبرفتی، به ترتیب، موروثی، پدوژنیک و آواری می باشد. بررسی مقاطع نازک، نشان دهنده وجود پوشش و پرشدگی رس در افق های Btn و Btk موجود در سطوح پایدار و ناپایدار می باشد. هم چنین، پوشش و پرشدگی آهک در افق Btk موجود در سطوح پایدار مشاهده گردید. نتایج تحقیق، نمایان گر نقش مهم ژئومرفولوژی در تغییرپذیری خصوصیات خاک های منطقه مطالعاتی می باشد.

فعالیت موجودات زنده در خاک باعث تغییر و تحولات فیزیکی و مرفولوژیکی خاصی در پروفیل می گردد. در خاک های مورد مطالعه شدت و قدمت زیاد فعالیت زنجره ها، باعث ایجاد عوارض قابل توجهی در خاک گردیده است که کروتووینا نامیده می شود. کروتوویناها در حقیقت نوعی پدوتوبیول بوده و عوارض خاک سازی ناشی از فعالیت موجودات زنده در خاک می باشند. این اصطلاح برای توصیف اشکال پرشده حفرات، لانه ها و تونل های ایجاد شده توسط موجودات زنده در خاک مورد استفاده قرار می گیرد. کروتو ویناها بر اساس شکل ظاهری، فابریک داخلی و تمایز از خاک اطراف نامگذاری و طبقه بندی می شوند. در خاک های مورد مطالعه خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و میکرومرفولوژیکی کروتو ویناها مورد توجه قرار گرفت و ضمن طبقه بندی و نامگذاری آنها نحوه تشکیل کرونوویناها در خاک مطالعه شد. نتایج حاصل نشان داد که کروتوویناها دارای بافت سنگین تر و جرم مخصوص ظاهری بیشتر از خاک اطراف و نیز دارای هدایت الکتریکی، اسیدیته و درصد آهک متفاوت از خاک اطراف بودند. از نظر مرفولوژیکی، انواع کرونوویناهای ایزوتوبیول، استربوتوبیول و اگروتوبیول شناسایی شدند. عمده کروتوویناهای مورد مطالعه از نوع مرفولوژیکی، انواع کروتوویناهای ایزوتوبیول، استریوتوبیول و اگروتوبیول شناسایی شدند. عمده کروتوویناهای مورد مطالعه از نوع ایزوتوبیول با فابریک داخلی یکنواخت بودند و به صورت کروتویناهای با فابریک داخلی یکنواخت، مقطع مدور، تک شاخه و کمی چسبیده به خاک اطراف نامگذاری شدند.

عوارض ناشی از مواد کمیاب سمی بر ارگانهای حیاتی بدن که نتیجه زندگی مدرن می باشد، همیشه مدنظر محققین بوده است. سرب از جمله موادی است که اثرات آن بر سیستم اعصاب مرکزی، سیستم عروقی و همودینامیک بدن بیشتر جلب توجه نموده است. با توجه به این که سرب تغییراتی در نفوذپذیری مویرگها ایجاد می نماید، اثر سرب بر نفوذپذیری آندوتلیال آئورت، سطح چربی خون و نیز فشارخون مورد بررسی و پژوهش قرار گرفت. بهمین منظور تعداد 22 خرگوش در دو گروه به مدت 40 روز مورد بررسی قرار گرفتند. آب آشامیدنی گروه اول حاوی ppm54.7 سرب (10 میلی گرم در دسی لیتر استات سرب) بود. گروه دوم آب آشامیدنی بدون سرب مصرف نمودند. سطح سرمی لیپیدها، سرب، کلسیم، آهن (Fe) و ظرفیت تام اتصال آهن (TIBC) قبل و پس از آزمایش اندازه گیری شد. نفوذپذیری آندوتلیال آئورت بوسیله مواد نشاندار و مطالعه پاتولوژی آن و همچنین اندازه گیری مستقیم فشارخون در پایان آزمایش انجام گرفت و نتایج ارزیابی شد. طی آزمایش، افزایش وزن فقط در گروه دوم معنی دار بود (قبل از آزمایش: 0.1±1.69 کیلوگرم بعد از آزمایش 0.066±1.856 کیلوگرم، P<0.05). مقایسه سطح سرمی سرب، کلسترول، تری گلیسیرید، کلسیم و نسبت Fe/TIBC در دو گروه تفاوت معنی داری نداشت، لیکن نفوذپذیری آئورت در گروه استفاده کننده از آب آشامیدنی حاوی سرب کمتر بود (گروه اول: 0.93±13.24 میکروگرم ماده نشاندار در هر گرم بافت، گروه دوم: 1.32±16.20 میکروگرم ماده نشاندار در هر گرم بافت، P<0.05). اگر چه سرب نفوذپذیری مویرگهای مغزی را افزایش می دهد، اما به نظر می رسد که سرب از لحاظ اثر بر سلولهای آندوتلیال عروق بزرگ مثل آئورت، موجب کاهش نفوذپذیری شود و احتمالاً این تفاوت به ویژگیهای سد خونی مغز (BBB) در مقایسه با سایر عروق بر می گردد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.